“Mutually exclusive” dilimize “ayrışık” olarak çevrilebilir ancak anlam kavramın derinliğini tam yansıtmıyor.
İki olay aynı anda gerçekleşemiyorsa o olaylar “mutually exclusive” dir. Mesela bir parayı attığınızda ya yazı ya tura gelir. İkisi aynı anda gelemez.
Mesela bir zar atma eyleminde 1 veya 4’ün gelme olasılığını ele alalım. Bu zar atıldığında 1 veya 4 gelebileceği gibi 2,3,5,6’da gelebilir. Ancak her halükarda aynı anda iki sonuç olamayacağından bu olay da “mutually exclusive” olacaktır.
Bu iki olayın birincisinde yani para atma olayında 3. bir ihtimal yoktur bu nedenle bu olay aynı zamanda “collectively exhausitive” olmaktadır.
Ama zar atma modelimizde, zar 1 ve 4 gibi beklenen sonuçlar dışında gelebileceğinden bu olay “collectively exhausitive” olmamaktadır. Collectively exhausitive olabilmek için en az bir sonucun kesin olması gerekir.
Ama para atma edimi hem “collectively exhausitive”dir (çünkü en az bir sonuç her halükarda çıkar, ya yazı ya tura, dik falan olmaz) hem de “mutually exclusive” dir çünkü aynı anda hem yazı hem tura olmaz.
Biraz kafa karıştırıcı… ama böyle kavramlar da varmış meğer.
Ben mutually exclusive için Osmanlıca kavram ihdas ettim: “M_ütekabilen hariç_”
Collectively exhausitive için ise : “Hemşümul tazammum”