 |
|---|
| S&P 2011’e göre ülkelerin kredi notları (Koyu maviler en iyi değerler) |
S&P Türkiye’nin kredi notunu arttırdı, Moody düşürdü gibi haberleri duyarız. Burada herkes bu notların aslında ülke ekonomisiyle ilişkili notlar olduğunu zımnen fark eder. Ancak kredi derecelendirme mantığının arkasında daha derin bir kurgu vardır. Şöyle ki;
Büyük (veya küçük) yatırımcılar bir ülkeye yatırım yapmaya karar verdiklerinde o ülkedeki tüm faktörleri hesaba katarak yatırımlarının geleceğin kestirmek isterler. Kredi derecelendirme (rating) sistemi olmaksızın düşünüldüğünde, her şirket tekrardan kendisi için özel olarak o ülkedeki durumu analiz etmek durumunda kalacaktır.
Şöyle düşünün; Bir kuyumcusunuz, yeni bir kişiyle iş yapmayı planlamaktasınız, o kişi hakkında camiadan tanıdıklarınıza soruyorsunuz: Filankes nasıl? Onlar da söylüyor: “Bu adam 3 nesildir kuyumcu, şöyle iyidir, böyle borcunu öder” diye… Siz de güvenip bu kişi ile çalışmaya başlıyorsunuz. Bu da bir nevi rating’dir. (Bu örneği sevgili hocamız Prof.Dr. Güven Sayılgan vermiştir)
Şimdi burada kredi derecelendirme derken, ülkenin (veya şirketin veya projenin) kredibilitesinin, yahut ekonomik itibarının derecelendirmesi kastedilmektedir.
Peki nereden çıktı bu kredi derecelendirme:
Tarihçesi:
19. yüzyılda ABD’de ekonomi ve sanayi hızla geliştiğinde yabancı sermaye ihtiyacı hızla artmıştır. Özellikle demiryolları sanayi borçlanarak finanse edilmiştir. Borçlanma arttıkça risk de artmıştır doğal olarak. Ancak risklerin tahmini kolay değildir. Bu nedenle iflas ve doladırıcılık ortaya çıkmıştır.
“Finans sisteminde hiç bir kurum hiç bir enstrüman boşa ortaya çıkmaz illa ki ihtiyaçtan doğar. (Yine Güven hocamızdan)”
İşte bu nedenle ABD’de de rating kavramı böyle ortaya çıkmıştır. 1867’de Henry Varnum Poor Company ilk demiryolu tahvili değerlemesini yapmış, 1900’da John Moody şirketi kurulmuştur. Avrupa bu kavramla 83’te Türkiye ise 91’de tanışmıştır.
Global Kuruluşlar
Dünyada en büyük kredi derecelendirme kuruluşları: Standard & Poor’s, Fitch Ratings ve Moody’s tir. Moody’s’in Türkçe sayfası da vardır.
Her derecelendirme kuruluşları farklı notasyonlarla derecelendirme yapar. Ancak S&P’nin derecelenrmesinde + ve - işaretleri en dikkat çekici notasyonlardan biridir Örneğin BBB+ demek kredi notunun BBB olduğu ancak sonraki süreçte bu notun artması beklendiğini ifade eder. Eğer işaret yoksa durum stabildir.
Bu kuruluşlar dürüst mü?
Kredi derecelendirme kuruluşlarının notları o ülkenin ekonomisi üzerinde ciddi etkilere sahiptir. Bu nedenle bu şirketlerin notlarını kasdi olarak maniple edip etmedikleri her zaman tartışılmaktadır. Bu kuruluşların hesaplama metodolojileri gizlidir (ticari sırdır). Elbette en çok dikkat edilen göstergeleri kestirmeye yönelik çalışmalar vardır. Ancak bu firmaların subjektif davranmaları mümkün olsa da; genelde verdikleri notlar ülkenin gerçek ekonomik durumu ve devamı ile çakışmakta olduğundan muteberdir.
Kredi Notları karşılaştırma tablosu (Wikipedia’dan)
Türkiye’deki kuruluşlar:
Türkiye’de de kredi derecelendirme kuruluşları bulunmaktadır. Bu firmalar:
JCR Avrasya Derecelendirme A.Ş.
Turkrating
Kobirate
gibi firmalardır.
Kredi Notu Karşılaştırma Tablosu (Wiki)
| Moody’s | S&P | Fitch | ||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| Uzun vadeli | Kısa vadeli | Uzun vadeli | Kısa vadeli | Uzun vadeli | Kısa vadeli | |
| Aaa | P-1 | AAA | A-1+ | AAA | F1+ | En yüksek dereceli |
| Aa1 | AA+ | AA+ | Yüksek dereceli | |||
| Aa2 | AA | AA | ||||
| Aa3 | AA- | AA- | ||||
| A1 | A+ | A-1 | A+ | F1 | Üst orta sınıf | |
| A2 | A | A | ||||
| A3 | P-2 | A- | A-2 | A- | F2 | |
| Baa1 | BBB+ | BBB+ | Alt orta sınıf | |||
| Baa2 | P-3 | BBB | A-3 | BBB | F3 | |
| Baa3 | BBB- | BBB- | ||||
| Ba1 | Not prime | BB+ | B | BB+ | B | Yatırım yapılamaz spekülatif |
| Ba2 | BB | BB | ||||
| Ba3 | BB- | BB- | ||||
| B1 | B+ | B+ | Son derece spekülatif | |||
| B2 | B | B | ||||
| B3 | B- | B- | ||||
| Caa1 | CCC+ | C | CCC | C | Önemli riskler | |
| Caa2 | CCC | büyük ölçüde spekülatif | ||||
| Caa3 | CCC- | Kurtarılması beklenen, iflasa yakın | ||||
| Ca | CC | |||||
| C | ||||||
| C | D | / | DDD | / | İflas | |
| / | DD | |||||
| / | D |