Forward İşlemleri
En temel hali ile ifade edilecek olursa Forward sözleşmesi:
Organize bir borsa dışında olmak kaydıyla,herhangi bir ürün için, tarihi belirlenmiş bir gelecek için yapılan alım veya satım işlemidir.
Çiftçi Aras Efendi 6 ay sonra 1 ton -sert ekmeklik buğday için- hasat edecektir. Hasat ettiği anda sattığı takdirde güncel fiyatlarla satabileceği fiyat 665 TL’dir. Çiftçi zaten 1 ton buğdayı 600 TL’ye mal etmiştir hasat zamanına kadar buğday fiyatı 600 TL’nin altına düştüğü takdirde zarar edecektir. Çiftçi Aras Efendi bunun için, tüccar Agah Efendi ile anlaşarak 6 ay sonra 1 ton buğdayını 650TL’ye satmak üzere anlaşıyor. İşlem aralarında gerçekleşiyor. İşte bu durumda Forward sözleşmesi gerçekleşmiş olur.
Hepsi bu mu? Evet. Ancak hikaye sonra başlar:
O 6 ay geçtikten sonra 3 senaryo olabilir.
-
Çiftçi Aras Efendi’nin korktuğu senaryo: Hasat zamanı buğday fiyatı gerçekten tam 600’e düştü. Aras Efendi’nin korkacağı bir şey yok. Elindeki buğdayı Tüccar Agah Efendi’ye tonunu 650 TL’ye satar. Tüccar Agah Efendi zarar etti mi? Hayır. Çünkü bu durumu baştan kabul etmişti. Peki bu işte Tüccar Agah Efendi’nin karı ne? Bu senaryo için yok. Ama aşağıdaki gibi olsa karı oludu. Kısmet işte.
-
Çiftçi Aras Efendi’nin pişman olacağı, Tüccar Agah Efendinin şapkayı havaya atacağı senaryo: Diyelim hasat zamanı bir şeyler oldu ve buğday fiyatı 1000TL’ye fırladı. Bu durumda Çiftçi Aras Efendi kafasını duvarlara vuracaktır. Neden çünkü bu forward sözleşmesine girmese hiç yoktan 350 TL ek kar edecekti. Ama gülme sırası Tüccar Agah Efendi’nin. Piyasada millet 1000 TL’ye buğdayı alırken, o 650 TL’ye alacak (Sözleşme gereği) ve 1000 TL’ye satacak ve 350 TL kar edecektir.
-
Çiftçi Aras Efendi’nin korktuğundan da beter senaryo: Hasat zamanı buğday fiyatı 400 TL’ye düştü diyelim. Bu kez Çiftçi Aras Efendi -“Vay be iyi ki de şu forward sözleşmesini yaptık yoksa 400 TL’ye elimizde kalırdı”- der. Buğdayını ise anlaştığı fiyattan 650 TL’den satar. Tüccar Agah Efendi ise üzülmektedir. Çünkü hasat zamanı 400 TL’ye buğdayı ucuza bulabilecek iken 650 TL’ye almak zorundadır.
Dünya işleri böyle işte.
Şimdi ciddi finansçı moduna dönelim:
Futures İşlemleri
Tezgahüstü piyasada (Agah ile Aras arasında kimse araya girmeden) yapılan bu forward işlemi eğer borsada yapılıyor olsa buna Futures işlemi diyecektik. Peki bu işlemin borsada yapılması ile yapılmaması arasındaki fark ne olacaktır.
Forward ile Futures işleminin farkları:
-
Standardizasyon: Forward işlemi standart bir sözleşme değildir. Ürünün kalitesi, miktarı, tipi standart değildir. Dolayısıyla her türlü hile hurda dönebilir. Futures işleminde ise sözleşme standarttır. Ürünlerin tanımı -sert ekmeklik buğday- gibi örneğin, nettir. Dolayısyla hile hurda teorik olarak yoktur. Yukarıda Agah ile Aras’ın yaptığı sözleşmede -sert ekmeklik buğday- ifadesini sözleşmeye Çifti Aras efendinin finanstan anlayan babası yazdırmıştır. Yoksa borsa dışında zor…
-
Organize piyasa varlığı çok şeyi değiştirir. Organize piyasaya herkes giremez. Muhtelif giriş şartları ve teminat mekanizması, tarafların birbirlerine güvenmek yerine aracılık yapan Takasbank’a güvenmelerini sağlar. Takasbank bir nevi garantörlük işlevi ile sözgelimi Çifti Aras Efendi ile Tüccar Agah Efendinin birbirlerine -yanlış yapmamasını- sağlar.
Bu iki işlemin benzerliği ise her ikisinin gelecekteki fiyat farklarından korunma amacıdır. Elbette Tüccar Agaha Efendi’nin 2. senaryomuzda hayalini kurduğu gibi spekülasyon (hiç dolandırmadan, vurgun yani) amacı ile de yapılmış olabilir.