Aşağıdaki kısa notları online basit bir quiz formatında da görüntüleyebilir, kendinizi deneyebilirsiniz. Quiz linki için burayı tıklayın.

Genel Bilgiler

Firmalar özkayanak ve yabancı kaynaklarını varlık satın almak için kullanırlar.
Muhasebe: İşetmelerin varlık ve kaynakları üzerinde artış veya azalış meydana getiren, para birimi ile ifade edilebilen mali olaylara ait belgeleri toplayan, kayıtlayan, sınıflandıran, mali tablo şeklinde özetleyen, analiz eden ve yorumlayan bir bilgi sistemidir.
Yönetim muhasebesi daha çok büyük şirketlerin kullandığı izleme amaçlı muhasebe yöntemidir.
GKMİ(Genel Kabul Görmüş Muhasebe İlkeleri)’nden bilindik bazıları: Amorttismanların ayrılması gerektiği, karşılıkların income smoothing için kullanılamayacağı, 1 yıldan daha kısa vadeli kaynakların yabancı kaynak vasfı, alacak senetlerinin dönem sonunda reeskontu.
Bilanço’nun diğer adı finansal durum tablosu.
Gelir tablosunun diğer adı finansal performans tablosu.
Nakit benzeri ifadesi: Vadesi 3 aydan küçük paraya çevrilebilir tüm varlıklardır.
Nakit hareketlerini ne oluşturur: İşletmenin faliyetleri (nakig girişi), yatırım (nakit girişi), finansman(nakit çıkışı)
Özkaynak nelerden müteşekkildir: Ortakların yatırdığı sermaye,geçmiş yıl karları veya zararları, kar yedekleri, dçnem kar veya zararları
Özsermayedeki değişim, özsermaye değişim tablosundan izlenir.
İşletmelerin kasa veya bankasındaki parası, nakit benzeri kıymetleri zaman içinde paraya dönüşecek unsurları (stoklar,çekler, senetli ve senetsiz alacaklar), işletme faliyetinde kullanaccakları kıymetleri, bu varlıklardan meydana gelen artış ve azalışların izlendiği hesaplar genel olarak varlık hesaplarıdır.

Varlık ve Kaynak Hesapları

Bütün varlık hesaplarında açılış, ilgili hesabın borç tarafına yapılır.
Bütün varlık hesaplarında artış borç tarafına kaydedilir.
Bütün varlık hesaplarında azalış alacak tarafına kaydedilir.
Bütün varlık hesapları ya hiç kalan vermez ya da borç kalanı verir. Borç kalanı verirse buna borç bakiyesi denilir. B
Dönem sonunda borç kalanı veren hesaplar bilanço’nun aktifini teşkil eder.
İşletmelerin kaynakları kısa ve uzun vadeli borçları (yabancı kaynakları) ve öz kaynaklarından oluşur.
Kaynak hesaplarının açılış kaydı alacak tarafına yazılır.
Kaynak hesaplarında artışlar alacak tarafına yazılır.
Kaynak hesaplarında azalışlar borç tarafına yazılır.
Kaynak hesapları ya hiç kalan vermez ya da alacak kalanı verir.
Kaynak hesaplarının dönem sonunda verdiği alacaklar _alacak bakiyesi_dir.

Maliyet, Gelir ve Gider Hesaplarının İşleyişi:

İki tip var: 1: Maliyet, gelir gider, 2: hasılat, gelir, kar
Maliyet, gider ve zarar hesaplarından dönem içi ilk hareket her zaman borç tarafına kaydedilir.
Maliyet, gider ve zarar hesaplarından dönem içi artışlar da her zaman borç tarafına kaydedilir.
Maliyet, gider ve zarar hesaplarında sadece hatalı kayıtların düzeltilmesi alacak tarafına kaydedilir.
Maliyet, gider ve zarar hesapları dönem sonunda uygun kurallarla gelir tablosu hesaplarına yansıtılarak kapatılır. Sonra gelir tablosundaki maliyet, gider ve zarar hesapları kuralına uygun şekilde bilançoda dönem karı veya zararı hesabını oluşturmak üzere ilgili hesaba devredilerek kapatılır.
Hasılat, gelir, kar hesapları ile ilgfili dönem içinde ilk hareket her zaman alacak tarafına kaydedilir.
Hasılat, gelir ve kar hesapları ile ilgişi dönem içinde meydana gelen artışlar her zaman alacak tarafına kaydedilir.
Hasılat, gelir ve kar hesaplarında sadece hatalı kayıt düzeltilirken borç tarafına kayıt yapılır.
Yine gelir tablosundaki hasılat, gelir ve kar hesapları kuralına uygun şekilde dönem karı veya zararını oluşturmak üzere ilgili hesaba devredilerek kapatılır.
İşletmede mali bir olay gerçekleştiği anda bu olayın faydası maliyetinden büyükse aradaki fark kar olarak tanımlanır ve işletmenin varlıklarında artış meydana gelir. Tersi durumda zarar meydana gelir ve varlıklarda azalma olur.

Genel

Hesap kodları: Bilanço hesapları: V12, K345
Sonuç hesapları: S6
Maliyet hesapları 7
Bilançonun sol tarafındaki hesap kodları aşağı gittikçe likidite azalır. En üstte bulunan ve 1 ile başlayan Hazır Değerler işletmenin en likit varlıkları olmaktadır
Yabancı paralar Türk parasına çevrilerek muhasebeleştirilir. Yabancı paralar kendi değerleri ile ayrıca izlenmek istenirse nazım hesaplar kullanılır.
TTK’ya göre çekler ibrazı ile ödenir yani çeki alır almaz bankaya gidebilirsiniz. Ancak 5941 sayılı çek kanunu ile çek ancak çekin üzerinde yazılan tarihte ödenir dolayısıyla tarih varsa bankaya gitseniz bile ödenmez. Bu durum “vadeli çek” olarak ele alınmaktadır. Çek karşılığında faiz işletilmemekle birlikte vadeli çek aslında senede dönüşmektedir. Bu bakımdan vadeli çekler borç senetleri olarak muhasebeleştirilmeli ancak vadeleri geldiği zaman alacak senetleri hesabına kaydedilmelidir.

Bazı Hesaplara İlişkin Bilgiler

103 Verilen çekler hesabı aktifler içinde yer almakla birlikte pasif karakterli birh hesaptır. İşletme borcuna karşılık çek verdiğinde bu hesap alacaklandırılır. Çek ödendiğinde ise bu hesap borçlandırılır. Bu hesabın aktifler içinde yer alma nedeni nakit varlıklarda azalmaya neden olmasıdır.
Ticari alacaklar dışındaki alacaklar diğer alacaklar olarak nitelendirilir.
Açılış kaydı borç tarafına yapılan ve borç kalanı veren hesaplar aktif karakterli hesaptır.
Açılış kaydı kapanış alacak tarafına yapılan ve alacak kalanı veren hesaplar pasif karakterli hessaptır.

Stoklar

153 nolu ticari mallar hesabı işletmenin asıl faliyet konusu ile ilgili olan ve mamülde değişiklik yapmaksızın al-sat yapan işlemelerin satın aldığı ticari malların izlendiği hesaptır.
2 tür stok takip yöntemi vardır. 1: aralıklı envanter yöntemi, 2: sürekli envanter yöntemi. Aralıklı envanter yöntemi tek tip mal satan işletmeler için uygundur. Sürekli evnanter yöntemi ise çok çeşitli mal ve hizmet satan işletmeler için uygundur.
Günümüzde bilgisayarlar sayesinde sürekli envanter yöntemi kolaylıkla kullanılmaktadır.
Bir ticari malın hayat hikayesi şöyledir: 1: Mal stoğa girer ve kaydedilir. 2: Malın satışı yapılır ve satış kaydı ile birlikte stoktan azalma kaydı yapılır. Amaç ne satıldığı, ne kazanıldığı ve stok mevcudunu bunlar sayesinde stok maliyetini ve sonuç olarak karı tespit etmektdir.

Hisse senetlerininm muhasebeleştirilmesi

Geçici yatırım amaçlı alınan menkul kıymetler:
- 110 Hisse Senetleri Hesabı
- 111 Özel Kesim Tahvil Senet ve Bonoları Hesabı
- 112 Kamu Kesimi Tahvil Senet ve Bonoları Hesaplarında izlenir.
Eğer Menkul kıymetler, yatırım ve iştirak amaçlı yani diğer şirketlerin yönetimine katılmak, iş ilişkileri kurmak veya devamlı gelir elde etmek için satın alınıyorsa:
- 240 Bağlı Menkul Kıymetler Hesabı
- 242 İştrakler Hesabı
- 245 Bağlı Ortaklıklar Hesaplarında izlenir.
Alınan hisseler o işletmenin sermayesinin,
- %0 - %10 arasında ise kendi kayıtlarında 240 Bağlı Menkul Kıymetlerin
- %10 - %50 arasında ise 242 İştirakler,
- %50 den fazla ise 245 Bağlı Ortaklıklar Hesabının borcuna kaydedilecektir
Vergi mevzuatımız hisse senetlerinin borsa deperinde ortaya çıkan artış ve azalışların vergi matrahından değiştirilmesine izin vermez. Ama TMS izin verir. Buna göre ihtiyatlılık ilkesi gereği değer azalış ve artışları kayda alınmalı ve muhasebeştirilmelidir. Ancak tek düzen hesap planında gerçekleşmemiş gelirlerin kayda alınmasın engellemke için değer artış hesaplarına yer verilmemiştir. Sadeece değer azalışları için hesaplar vardır.
Örneğin 119 Menkul kıymetler değer düşüklüğü hesabı. Ya da iştirakler değer düşüklüğü hesabı.
Bir hisse senedinin değer düşüklüğünde değer düşüklüğü hesabı alacaklandırılır. Nitekim pasif karakterli hesaptır. Sözgelimi 119 nolu menkul kıymetler değer düşüklüğü hesabının başında eksi işareti vardır. Sol tarafta ise karşılık giderleri hesabı borçlandırılır.

TMS’ye göre finansal varlıkların raporlanması

Geleneksel muhasebe anlayışı içindeve Tek düzen muhasebe sisteminde varlıkların değerlemesinde kullanılan temel yöntem, temel maliyet yöntemi yani işlemin gerçekleştiği tarihteki değeridir. Ancak gerçekte bu değer zaman geçtikçe, cari piyasa değerini yansıtmaktan uzaklaşır. İşte bunun için varlıkların bşlanöo tarihindeki gerçel değerini tespit etmek ve raporlama amacı iyle farklı ölçüm metotları kullanılır bunlar:
- Gerçeğe uygun değer
- Maliyet değeri
- İtfa edilmiş maliyet değeri
Gerçeğe uygun değer bir varlığın normal ticari koşullarda bilgili ve istekli bir satıcı ile yine biligli ve istekli alıcı arasında el değiştirmesi sırasında saptanan değişim değeridir. Bu değere göre değelenen varlıkların yeni değerleri ile kayıtlı değerleri arasındaki farklar, kar veya zarar olarak doğrudan gelir tablosun yansıtılır. Bazen de öz kaynak unsuru olarak muhasebeleştirilir.
Eğer finansal varlığın gerçeğe uygun değeri kolay ve güvenilir bir biçimde ölçülemiyorsa, varlıklar maliyet değeri ile ölçülür.

Maddi ve Maddi Olmayan Duran Varlıklar

Maddi duran varlıklar işletme faliyetlerinde kullanılmak üzere edinilen ve tahmini yararlanma süresi 1 yıldan fazla olan fiziki varlık kalemleridir.
Maddi duran varlıklar işletme tarafından bizzat kullanılabilir ya da kiraya verilebilir.
Sadece faliyetlerde kullanılan arsa ve araziler dışında tüm duran varlıklar amortismana tabidir.
Faydası ölçülemeyen ayrıştırılabilir ve tanımlanabilir olmayan nitelikler varlık olarak muhasebeleltirilemez.
Maddi olmayan duran varlıklar da maddi duran varlıklar gibi amortismana tabidir. Çünkü onları da belirli bir faydalı ömrü vardır.
Türkiye muhasebe strandardına göre yatırım amaçlı gayrımenkullerin maddi duran varlıklardan ayrı olarak raporlanması zorunluluğu vardır. Çünkü diğer varlıklara göre bağımsız bir nakit akışı yaratır.

Özel tükenmemeye tabi varlıklar

Belirli bir maddi varlıkla çok yakında ilgili bulunan veya tüketime tabi varlıklar için yapılan, üretim çalışmalarının zamanı ve yoğunluğu ile sınırlı bir ömre sahip olan harcamaları içerir. Bunlar, arama giderleri hesabı, hazırlık ve geliştirme giderleri hesabı gibi hesapladır. Örneğin petrol arama giderleri.

Özkaynaklar

Özkaynaklar ya da öz sermaye işletme sahip veya sahiplerinin/ortaklarının işletmenin varlıkları üzerindeki toplam haklarının parasal ifadesidir.
Özkaynaklar işletmenin net varlıkları ile borçları arasındaki fark olarak ele alınır.
Sermaye işletme sahibi ya da ortaklarının şirketin kuruluşunda koymayı taahhüt ettikleri sermaye payları toplamının parasal ifadesidir.
Sermaye hesabı sermaye tutarının ticaret siciline tescil ettirilmiş olmasından ve ilan edilmesinden dolayı statik bir yapıya sahiptir. Bu nedenle öz kaynaklardaki artış veya azalış doğrudan kar veya zarar olarak sermayeden ayrı olarak izlenir.
Esas sermayenin değişmesi, ortakların sermaye paylarını arttırmaları, yeni ortak alınması veya sermaye paylarının azlatılması ya da işletmeden bazı ortakların ayrılması ile olur.

Maddi Duran Varlıklar

VUK’a göre duran varlıklarda değer artış ve azalışları için tespit yapmak ve muhasebeleştirmek mümkün değildir. Ancak TMS/TFRS’ye duran varlıklarda göre değer artış ve azalışları kaydedilip raporlanabilir.
KOBİ’ler için muhasebe strandardı uygulayanlarda ise sadece değer azalışları muhasebeleştirilir.
TMS/TFRS borsada işlem gören şirketler için zorunlu iken KOBİ muhasebe standardı sadece KOBİ’ler içindir.
Bir maddi duran varlığın ömrünü uzatmak, değerini arttırmak veya duran varlığıa ekleme yapmak suretiyle yapılan harcamlalar duran varlık değeri üzerine eklenerek muhasebeleştirilir.
Eğer yapılan harcama onarım ve bakım amaçlı ise bu durumda dönem gideri olarak kaydedir.
Eğer duran varlık işletemeye ait değilse yani kira ise bu durumda bu tür bir duran varlık için yapılan değer arttırıcı harcamlalar özel maliyetler olarak nitelendirilir. 264 nolu özel maliyetler hesabına kaydedilir.
Duran varlık satışı ile ortaya çıkan olumlu farklar tek düzen muhasebe sisteminde olağan dışı gelir ve karlar hesabına kaydedilir. Ancak Türkiye Muhasebe Standardına göre hazırlana gelir tablosunda ise olağan dışı gelir ve karlar diye bir kalem yer almaz. Bu nedenle bu tür finansal tablo hazırlanıyorsa duran varlık satışından ötürü ortaya çıkan olumlu farklar olağan gelir ve kar olarak muhasebeleştirilir.
İşletmenin ana faliyetlerini sürdürebilmek için kullandığı krediler ticari borç olarak nitelendirilir. Ana faliyet kolu dışında kullandığı krediler kendi işletmesi ile ilgili dahi olsa diğer borçlar kısmında yer alır. Sözgelimi otogalericinin araba almak için kullandığı kredi ticaci borç iken kasabın dağıtım işlerinde kullanmak üzere aldığı araba için kullandığı kredi diğer borç olarak nitelendirilir.
Borçlarda vade farkından ötürü ortaya çıkan farklar, finansman unsuru olarak muhasebeleştirilmelidir. Tek düzen hesap planında yer almayan 325 Ertelenmiş Ticari Borçlar vade farkı hesabı ile bu farklar kaydedilmeli sonra finansman giderlerine yansıtılmalıdır.
Kiraya verdiğin bir iş makinası için gelecek ay veya yıllar ait gelir elde edildiğinde bu gelirler gelecek aylara ait gelirler veya gelecek yıllara ait gelirler hesabına kaydedilerek muhasebeleştirilir. Daha sonra vakti geldikçe diğer olağan gelir ve karlar hesabı borçlandırılarak gelecek aylara/yıllara ilişkin gelirler hesabı borçlandırılır.

Enflasyon Muhasebesi

TMS-29 Yüksek enflasyonlu ekonomilerde finansal raporlama standardı gereğince enflasyon muhasebesi uygulanmış ise ortaya çıkan olumlu farklar sermaye düzeltmesi olumlu farkları hesabına kaydedilir. Tersi durumda ise sermaye düzeltmesi olumsuz farkları hesabına kaydedilir.

Yedekler

Sermaye ihracı gibi sermaye hareketlerinden müteşekkil yedekler sermaye yedeği.
Elde edilen karlarden müteşekkil yedekler kar yedeği.
Şirket ana sözlşemesinden ötürü zorunlu olan yedekler statü* yedekleri.
Şirket genel kurulunca alınan karar gereği ortaya çıkan yedekler olağanüstü yedekler olarak nitelendirilir.

Dönem Sonu İşlemleri

Dönem sonu işlemleri ile ilgili olarak şu yazıma bakın