Opsiyon Sözleşmelerinin Borsa İstanbul web sayfasındaki tanımı şudur:
“Opsiyon sözleşmesi, iki taraf arasında yapılan ve alıcıya, ödeyeceği belli bir tutar (opsiyon primi) karşılığında, belirli bir vadeye kadar (veya belirli bir vadede), bugünden belirlenen bir fiyat (kullanım fiyatı) üzerinden opsiyona dayanak teşkil eden bir malı, kıymeti veya finansal göstergeyi satın alma veya satma hakkı tanıyan, satıcıya da alıcının bu sözleşmeden doğan hakkını kullanması durumunda sözleşmeye dayanak teşkil eden malı, kıymeti, veya finansal göstergeyi satma veya alma yükümlülüğü getiren sözleşmedir.”
Bu tanım flu geldi ise opsiyon sözleşmelerini anlamaya başlamadan önce, önce Forward ve Futures sözleşmeleri üzerine yazdıklarımızdaki Çiftçi Aras Efendi ve Tüccar Agah Efendi’nin -Sert Ekmeklik Buğday- örneğini inceleyebilirsiniz. Oradadaki hikaye şu idi:
“Çiftçi Aras Efendi 6 ay sonra 1 ton -sert ekmeklik buğday için- hasat edecektir. Hasat ettiği anda sattığı takdirde güncel fiyatlarla satabileceği fiyat 665 TL’dir. Çiftçi zaten 1 ton buğdayı 600 TL’ye mal etmiştir hasat zamanına kadar buğday fiyatı 600 TL’nin altına düştüğü takdirde zarar edecektir. Çiftçi Aras Efendi bunun için, tüccar Agah Efendi ile anlaşarak 6 ay sonra 1 ton buğdayını 650TL’ye satmak üzere anlaşıyor. İşlem aralarında gerçekleşiyor. İşte bu durumda Forward sözleşmesi gerçekleşmiş olur.”
Yukarıdaki hali ile teslim zorunludur. Tarafların -su koyuverme hakkı- yoktur. Tam da burada eğer yaptığımız sözleşme taraflara -su koyuverme- yani cayma hakkı tanıyorsa bu durumda sözleşme opsiyon sözleşmesidir. Pardon, 3 fark daha var:
- Bu cayma hakkı bedava değildir. Su koyuverme hakkı için baştan opsiyon primi ödenir.
- Opsiyon sözleşmesinde teslim söz konusu -olmak zorunda- değildir.[Doğrulanmalı?] Genelde de yoktur. Malın kendisi yerine, gösterge fiyatı da alınıp satılmaktadır.
Adı üstünde opsiyon. Yani hak veriyor.
Peki Çiftçi Aras Efendi ile Tüccar Agah Efendi’nin yaptığı opsiyon sözleşmesinde senaryolar nasıl olur.
Bu örneğimizde spot fiyat: S=665 TL
Uygulama fiyatı (strike price): U=650 TL
İhtimal 1: Gelecekte gerçekleşecek fiyat G1= 640 (Çiftçi Aras Karda)
İhtimal 2: Gelecekte gerçekleşecek fiyat G2: 700 (Çiftçi Aras Zararda)
G>U veya G<U olabilir. Yani Gelecekteki fiyat, üzerine anlaşılan fiyattan az veya fazla olabilir.
İhtimal 1’de Çiftçi Aras Karda iken Tüccar Agah Efendi zararadır.
İhtimal 2’de Çiftçi Aras Efendi zararda iken Tüccar Agah Efeni kardadır.
Eğer G=U olsaydı her iki kahramanımız da başabaş durumunda olurdu.
Yalnız hatırlatmakta fayda var. Bu örneğimizde opsiyon primini sıfır kabul ettik. Yani iki kahramanımızdan biri diğerine prim ödememiş. Eğer prim ödemiş olsaydı kar veya zarar durumundaki hesaba prim de girecekti.